Często zadawane pytania

Na podstawie analizy międzynarodowych wytycznych praktyki klinicznej dotyczących stosowania szczepionek przeciwko HPV wskazano, że rutynowe szczepienie przeciwko HPV jest zalecane od 9. r.ż. niezależnie od płci (AIH 2023, WHO 2022, CPS 2018, ACS 2020) lub od 11. r.ż. ze wskazaniem, że można je podawać już od 9. r.ż. (ACOG 2020, CDC 2021). Wyniki przeglądu systematycznego wskazały, że skuteczność szczepionki była najwyższa w najmłodszych grupach wiekowych i stopniowo spadała z każdym kolejnym rokiem rozpoczęcia szczepienia. Szczepienie jest najskuteczniejsze przed potencjalnym narażeniem na zakażenie HPV, do którego dochodzi głównie drogą kontaktów seksualnych. Dodatkowo schemat szczepienia zakończony do ukończenia 14 r.ż. obejmuje podanie mniejszej liczby dawek szczepionki (2 zamiast 3). Ważne, aby dziecko przyjęło pełny cykl szczepienia, gdyż tylko takie postępowanie gwarantuje skuteczne zabezpieczenie przed wymienionymi chorobami nowotworowymi w przyszłości. Szczepionki przeciwko HPV podaje się domięśniowo w mięsień ramienia. Wbrew obiegowym opiniom – żadnej szczepionki nie podaje się bezpośrednio „do krwioobiegu”.

opracowano na podstawie:

• Charakterystyka produktu leczniczego preparatów: Cervarix, Gardasil, Gardasil 9

Tak. Minimalny (a zarazem optymalny) odstęp pomiędzy pierwszą a drugą dawką szczepienia w schemacie dwudawkowym powinien wynosić 6 miesięcy, natomiast jeśli z jakiegoś powodu czas ten uległ wydłużeniu (nawet znacznemu) - nie ma potrzeby podawania dodatkowych dawek. Szczepienie należy dokończyć, podając jedną - brakującą dawkę szczepionki.

opracowano na podstawie:

• Vaccine Recommendations and Guidelines of the ACIP: Timing and Spacing of Immunobiologics https://www.cdc.gov/vaccines/hcp/acip-recs/general-recs/timing.html

• MP Szczepienia: Ogólne zasady uzupełniania zaległych szczepień https://www.mp.pl/szczepienia/praktyka/porocedury/161958,ogolne-zasady-uzupelniania-zaleglych-szczepien

W Polsce, zgodnie z Programem Szczepień Ochronnych, szczepienie przeciwko HPV należy do szczepień zalecanych dla wszystkich osób, a szczególnie przed inicjacją seksualną - a więc warto z niego skorzystać, ale nie jest finansowane z budżetu państwa. Obecnie jest ono ujęte w programach szczepień obowiązkowych, a co za tym idzie refundowanych, już w 80 krajach na świecie (w tym praktycznie wszystkich krajach Europy Zachodniej). Dzięki Wrocławskiemu programowi profilaktyki HPV - młode Wrocławianki mogą otrzymać szczepienie bezpłatnie tak jak ich rówieśniczki w wielu innych krajach rozwiniętych. Osobą odpowiedzialną za zapewnienie bezpieczeństwa zdrowotnego dzieci są oczywiście ich rodzice/ opiekunowie prawni i to do nich należy decyzja o szczepieniu. Przed podjęciem takiej decyzji, zachęcamy jednak do zapoznania się z wszystkimi materiałami dostępnymi na naszej stronie oraz w razie wątpliwości - omówienia ich ze specjalistą w ramach spotkań z rodzicami i/lub skorzystania ze specjalistycznej konsultacji wakcynologicznej w Poradni Szczepień Ochronnych funkcjonującej przy Klinice Pediatrii i Chorób Infekcyjnych we Wrocławiu (potrzebne będzie skierowanie od lekarza POZ i wcześniejsze umówienie terminu wizyty, tel. 717703159). Ufamy, że podejmą Państwo słuszną decyzję.

opracowano na podstawie:

• Komunikat Głównego Inspektora Sanitarnego z dnia 31 października 2017 r. w sprawie Programu Szczepień Ochronnych na rok 2018. Dziennik Urzędowy Ministra Zdrowia, Warszawa, dnia 31 października 2017 r. Poz. 108

• Światowa Organizacja Zdrowia: Vaccine in National Immunization Programme Update, May 2018 www.who.int/immunization/monitoring.../VaccineIntroStatus.pptx

Tak. W krajach, w których od 12 lat prowadzone są programy szczepień ochronnych (t.j. Australia, Wielka Brytania, Dania), wykazano, że szczepionki są bardzo skuteczne w zapobieganiu zmianom przednowotworowym i wczesnym postaciom nowotworów oraz brodawkom płciowym. W ostatnim przypadku na wyniki nie trzeba było długo czekać gdyż proces rozwoju takich zmian jest o wiele krótszy niż onkogeneza (rozwój nowotworu). Pośród zaszczepionych Wrocławianek w przyszłości możemy zatem spodziewać się znacznego zmniejszenia ryzyka zaawansowanych postaci raka szyjki macicy, które są następstwem długotrwałego zakażenia. Już w 2009 r. Światowa Organizacja zdrowia (WHO) zaleciła, aby wszystkie kraje wprowadziły takie szczepienie do swoich kalendarzy szczepień. Oto niektóre badania świadczące o skuteczności szczepień przeciwko HPV:

• W Australii w 2007 r. szczepieniami populacyjnymi objęto dziewczęta. Od tego czasu około 80% dziewcząt w wieku szkolnym jest co roku szczepionych przeciwko HPV. Po 5 latach programu, Ali et al. wykazali znaczne zmniejszenie częstości występowania brodawek płciowych w kolejnych latach. Był to jeden z pierwszych “klinicznych” dowodów na skuteczność szczepień w profilaktyce zakażeń serotypami HPV objętymi szczepieniami wśród młodych kobiet poddanych szczepieniu. Okazało się także że Australijczycy uzyskali odporność zbiorową (także wśród nieco starszych kobiet i młodych mężczyzn)

• (Baldur et al. 2014), 6 lat po wprowadzeniu populacyjnego szczepienia przeciwko HPV w Danii przeprowadzono badania kohortowe, obejmujące wszystkie dziewczęta urodzone w latach 1989-1999. Porównano wyniki badań cytologicznych zaszczepionych vs niezaszczepionych (warto nadmienić, że każda kobieta wykonuje tam regularne badania cytologiczne). Stwierdzono, że ryzyko zmian prowadzących do rozwoju nowotworów oraz wczesnych postaci nowotworów ( CIN2 i CIN3) było wyraźnie mniejsze w grupie zaszczepionych.

• W Danii oceniano także skuteczność szczepień wyrażoną zmniejszeniem częstości występowania brodawek płciowych w badaniu obejmującym 248 403 zaszczepionych dziewcząt (Blomberg et al. 2013). Stwierdzono, że szczepienia praktycznie wyeliminowały ten problem.

• W Anglii już w 2013 r. stwierdzono zmniejszenie ryzyka zakażenia onkogennymi wirusami HPV nie tylko wśród zaszczepionych dziewcząt (w grupie wiekowej 16-19 lat 3 x mniejsze ryzyko zakażenia po szczepieniu niż bez szczepień), ale i dzięki efektowi populacyjnemu - w grupie nieszczepionych.

• Drolet et al, w prestiżowym czasopiśmie Lancet 2015 Analiza 20 badań w 9 krajach. Stwierdzono, że w krajach, w których wyszczepialność wynosi przynajmniej 50% częstość występowania zakażeń HPV spadła o 68%, a częstość występowania brodawek płciowych 0 61% w grupie dziewcząt w wieku 13-19 lat. Szczepionka 2-walentna chroniła także w sposób krzyżowy przed zakażeniami serotypami 31, 33 i 45. Częstość występowania brodawek płciowych spadła także wśród młodych mężczyzn, do 20.r.ż. oraz u kobiet w wieku 20-39 lat. Osoby te nie były szczepione, więc uwidocznił się efekt populacyjny szczepienia. W krajach, w których wyszczepialność była niższa niż 50%, częstość zakażeń HPV 16 i 18 take była mniejsza, ale nie obserwowano ochrony krzyżowej przed innymi serotypami HPV ani efektu populacyjnego.

• Dzięki dużej świadomości Wrocławian i wysokiemu odsetkowi szczepionych co roku dziewcząt (średnio 77%) - możemy spodziewać się korzystnych efektów dla wszystkich mieszkańców miasta.

• Huh et al, w prestiżowym czasopiśmie Lancet 2017 badanie 14 215 kobiet w wieku 16-26 lat. Stwierdzono dużą efektywność szczepienia szczepionką 9-walentną w zapobieganiu: zakażeniom HPV, nieprawidłowościom w badaniu cytologicznym, zmianom CIN3 w badaniu histopatologicznym wycinków szyjki macicy w okresie 6 lat po szczepieniu. Dodatkowo wykazano dużą skuteczność w zapobieganiu nowotworom pochwy i sromu związanym z serotypami zawartymi w szczepionce.

• Git stworzył model PRIME, na podstawie którego oszacował, że zaszczepienie 58 millionów 12-latek w 179 krajach zapobiegłoby 690 000 przypadków raka szyjki macicy i 420 000 przypadków śmierci z tego powodu wśród nich. Innymi słowy - uratowałoby życie siedmiu na każdy tysiąc, czyli ok 1 na 200 dziewcząt na świecie. (W analizie uwzględniono kraje rozwijające się)

• Herrero R et al. w prestiżowym czasopiśmie Lancet Oncol. 2015 przedstawili podsumowanie dostępnych danych na temat skuteczności i bezpieczeństwa szczepień przeciwko HPV. Autorzy podsumowują: “ Dysponujemy niezwykle skutecznymi i bezpiecznymi szczepionkami, które udowodniły swoją efektywność w ochronie przed chorobami nowotworowymi szyjki macicy, sromu, pochwy, odbytu i penisa. Badania wykazały już znaczący wpływ na zmniejszenie zachorowalności zarówno u zaszczepionych jak i na efekt populacyjny - np. ochronne działanie dla chłopców i mężczyzn w populacjach gdzie szczepione są tylko dziewczęta i kobiety”

• Harper i DeMars przedstawiają przegląd dostępnych danych na temat skuteczności szczepień przeciwko HPV po dekadzie programów powszechnych szczepień ochronnych z ich wykorzystaniem. Podsumowując, można stwierdzić, że nie tylko mamy dane serologiczne (czyli obecności przeciwciał poszczeoiennych we krwi), mówiące o utrzymującej się ochronie, ale i mniejszą częstość zakażeń wirusami HPV, mniejszą częstość zmian przednowotworowych i wczesnych zmian nowotworowych, rzadziej zachodzi konieczność wykonywania kolposkopii i rzadziej konieczność leczenia chirurgicznego szyjki macicy (0 42-70%).

Jak przed każdym szczepieniem, lekarz bada dziecko i kwalifikuje do szczepienia przeciwko HPV, tzn. stwierdza czy nie ma ku temu przeciwwskazań. Trwałym przeciwwskazaniem jest wystąpienie w przeszłości poważnych (zagrażających życiu) reakcji alergicznych po podaniu wcześniejszej dawki, na któryś ze składników szczepionki lub na lateks albo drożdże (w zależności od konkretnego preparatu szczepionki). Jeśli u dziecka kiedykolwiek wystąpiła taka reakcja, proszę poinformować o tym lekarza w czasie wizyty. Szczepienia nie wykonuje się w czasie ostrej choroby, szczególnie przebiegającej z gorączką. Po ustąpieniu jej objawów można bezpiecznie zaszczepić dziecko. Łagodne choroby, takie jak przeziębienie a także większość chorób przewlekłych nie są przeciwwskazaniem do szczepienia. Nie jest nim także antybiotykoterapia, o ile ustąpiły objawy infekcji będącej jej przyczyną. Przykładowo - jeśli dziecko ma anginę ropną - nie powinno zostać zaszczepione, ale jeśli jest już powiedzmy w 5. dobie antybiotykoterapii i nie ma żadnych objawów - antybiotyk należy nadal kontynuować zgodnie z zaleceniem lekarza, ale nie ma już przeciwwskazania do szczepienia. Jeśli mają Państwo wątpliwości dotyczące kwalifikacji do szczepienia przeciwko HPV z uwagi na różne przesłanki medyczne - warto zasięgnąć specjalistycznej konsultacji wakcynologicznej w Poradni Szczepień Ochronnych funkcjonującej przy Klinice Pediatrii i Chorób Infekcyjnych we Wrocławiu (potrzebne będzie skierowanie od lekarza POZ i wcześniejsze umówienie terminu wizyty, tel. 717703159). Jest to specjalistyczna poradnia, w której eksperci zajmują się szczepieniami u dzieci z różnymi problemami medycznymi.

Opracowano na podstawie:

• Human Papillomavirus (HPV) ACIP Vaccine Recommendations: https://www.cdc.gov/vaccines/hcp/acip-recs/vacc-specific/hpv.html

Odczulanie nie jest przeciwwskazaniem do szczepienia. Jeśli dziecko jest poddawane terapii odczulającej, proszę poinformować alergologa o planie zaszczepienia dziecka. Alergolodzy zalecają zwykle tygodniową przerwę w immunoterapii alergii po szczepieniu, po czym wraca się do programu odczulania zgodnie z wyznaczonym przez alergologa schematem.

Opracowano na podstawie:

• Human Papillomavirus (HPV) ACIP Vaccine Recommendations: https://www.cdc.gov/vaccines/hcp/acip-recs/vacc-specific/hpv.html

Jak w przypadku każdego preparatu (nawet dostępnego bez recepty), ze szczepieniami wiąże się ryzyko działań niepożądanych. Najczęściej są to łagodne reakcje, które ustępują samoistnie w ciągu 2-5 dni:

ból, rzadziej obrzęk i zaczerwienienie w miejscu szczepienia,

stan podgorączkowy lub gorączka,

ból głowy,

W razie wystąpienia tych odczynów, można stosować miejscowe lub doustne leki przeciwbólowe i/lub przeciwgorączkowe. Zdarza się, że dzieci, szczególnie w wieku nastoletnim, reagują na szczepienie silnymi emocjami (czasem nawet jeszcze przed ukłuciem). Strach przed igłą może prowadzić do zasłabnięcia, zawrotów głowy, a nawet krótkotrwałej utraty przytomności i różnych objawów neurologicznych. Jeśli Państwa dziecko ma skłonność do takich reakcji, warto powiedzieć o tym pielęgniarce. Szczepienie w pozycji leżącej zmniejszy ryzyko zasłabnięcia i upadku. Poważne działania niepożądane występują niezwykle rzadko (1-2 razy na milion) i są to reakcje alergiczne. Aby uniknąć związanymi z nimi ryzyka, po szczepieniu należy pozostać w poradni przez 15-30 min. W razie ostrych reakcji uczuleniowych, personel poradni szybko interweniuje. W razie wystąpienia niepożądanych odczynów poszczepiennych, związanych czasowo ze szczepieniem przeciwko HPV (zgodnie z definicją NOP - do miesiąca od szczepienia), należy zasięgnąć pomocy lekarza. Do Państwa dyspozycji pozostają lekarze w Klinice Pediatrii i Chorób Infekcyjnych przy ul. Chałubińskiego 2-2a. Chęć przyjazdu z córką proszę poprzedzić telefonem do dyżurki lekarskiej w celu ustalenia terminu (w razie ostrych objawów, możliwa jest pomoc całodobowa, ale prosimy o wcześniejszy telefon): nr te. (71) 770 31 55 lub (71) 770 31 56

Opracowano na podstawie:

• Charakterystyka Produktu Leczniczego: Cervarix, Silgard, Gardasil 9

Ogólna zasada szczepień ochronnych mówi, że nie powinno się ich podawać w czasie zaostrzenia lub dekompensacji chorób przewlekłych, takich jak choroby autoimmunizacyjne. Jeśli natomiast dziecko jest w fazie remisji albo objawy choroby są kontrolowane za pomocą stosowanego leczenia - choroby autoimmunizacyjne, ani inne choroby przewlekłe nie stanowią przeciwwskazania do szczepienia. Leczenie immunosupresyjne, stosowane często w leczeniu chorób autoimmunizacyjnych może wpływać na słabszą odpowiedź na szczepienie, a co za tym idzie - mniejszą skuteczność szczepionki. Nie oznacza to jednak, że dziecko w trakcie terapii nie skorzysta na szczepieniu i nie jest to ku niemu przeciwwskazanie. Szczepienie przeciwko HPV to szczepienie “zabite”, nie zawiera żywych wirusów, wobec czego jest bezpieczne nawet dla osób poddawanych terapii immunosupresyjnej. W razie wątpliwości - można skorzystać ze specjalistycznej konsultacji wakcynologicznej w Poradni Szczepień Ochronnych funkcjonującej przy Klinice Pediatrii i Chorób Infekcyjnych we Wrocławiu (potrzebne będzie skierowanie od lekarza POZ i wcześniejsze umówienie terminu wizyty, tel. 717703159). Eksperci w dziedzinie szczepień ochronnych zajmują się właśnie realizacją szczepień u dzieci z różnymi schorzeniami przewlekłymi.

Opracowano na podstawie:

• Medycyna Praktyczna, Szczepienia: Ogólne wytyczne dotyczące szczepień ochronnych cz. I-IV. 2012

• Charakterystyka Produktu Leczniczego: Cervarix, Silgard, Gardasil 9

• Human Papillomavirus (HPV) ACIP Vaccine Recommendations: https://www.cdc.gov/vaccines/hcp/acip-recs/vacc-specific/hpv.html

Nie. Szczepionki przeciwko HPV nie wywołują chorób autoimmunizacyjnych ani innych przewlekłych schorzeń. Przeprowadzono wiele badań, w których doszukiwano się związku szczepień przeciwko HPV z chorobami autoimmunizacyjnymi i innymi schorzeniami. Żadne z nich nie wykazało takiego związku. Szczepienia przeciwko HPV nie wywołują żadnych “specjalnych” działań niepożądanych i są tak samo bezpieczne jak inne szczepionki, stosowane we wczesnym dzieciństwie. Wnioski ze wszystkich dużych, wartościowych badań są jednoznaczne - szczepienia przeciwko HPV są bezpieczne, a korzyści ze szczepienia przewyższają ryzyko. Oto niektóre z bardzo dobrze zaprojektowanych, poważnych badań naukowych, niezależnych od badań prowadzonych przez firmy farmaceutyczne, opublikowanych w renomowanych czasopismach naukowych, obejmujących niezwykle duże grupy osób (wobec czego gwarantujących rzetelne wyniki), w których poszukiwano związku szczepień przeciwko HPV z różnymi chorobami:

• Duńskie badanie (Sheller et al. 2015, JAMA): grupa badana obejmowała 790,000 kobiet zaszczepionych szczepionką 4-walentną: nie stwierdzono zwiększonego ryzyka chorób autoimmunologicznych i demielinizacyjnych, w tym poprzecznego zapalenia rdzenia kręgowego (ang. transverse myelitis), ani stwardnienia rozsianego (ang. multiple sclerosis) w porównaniu z nieszczepionymi Dunkami.

• Duńsko-Szweckie badanie (Arnheim-Dahlström et al. 2013, BMJ): grupa badana obejmowała 997 585 dziewcząt (w tym 296 826 (29.8%) zaszczepionych szczepionką czterowalentną p-HPV): nie stwierdzono związku szczepienia z wystąpieniem chorób neurologicznych, autoimmunizacyjnych ani zakrzepowo-zatorowych

• Meta-analiza (czyli zestawienie danych) z 109 badań (Philips et al. 2018, Drug Saf) w tym 15 badań populacyjnych dot. szczepień przeciwko HPV (głównie 9-walentnej szczepionki przeciwko HPV): grupa badana obejmowała ponad 2,5 miliona zaszczepionych osób w 6 krajach. Poszukiwano związku szczepień z: zespołem Guillain-Barre´ (GBS), zespołem posturalnej tachykardii ortostatycznej (POTS), przedwczesnym wygasaniem funkcji jajników (POI), chorobami autoimmunologicznymi (AID), ostrym demielinizacyjnym zapaleniem mózgu (ADEM), stwardnieniem rozsianym (MS), zespołem bólu regionalnego (CRPS)], żylną chorobą zakrzepowo-zatorową (VTE); badano częstość występowania różnych NOP-ów, w tym poważnych niepożądanych odczynów poszczepiennych (SAE), reakcji alergicznych, anafilaktycznych i omdleń. Oceniono także skutki szczepienia w krótkim czasie od poczęcia. Nie stwierdzono związku szczepienia przeciw HPV z żadnym z wymienionych schorzeń, częstość reakcji anafilaktycznych mieściła się w granicach 0,3-2/milion. Wykazano akceptowalny profil bezpieczeństwa szczepionek przeciwko HPV; dla szczepionki 9-walentnej nieco częstsze odczyny miejscowe niż dla 4-walentnej.

• Badanie CDC (Stokley et al, 2014, MMWR) oceniające bezpieczeństwo szczepień przeciwko HPV w latach 2006-2014: bezpieczeństwo szczepień oceniano niezależnie przez agencje rządowe i producentów szczepionek. W badanym okresie podano ok. 67 milionów dawek szczepionek cztero-walentnych i 719 000 2-walentnych. Stwierdzono wysoki profil bezpieczeństwa. System VAERS to system zgłaszania działań niepożądanych przez ludzi, za pośrednictwem internetu, bez weryfikacji przyczyny zjawiska, diagnozy a nawet prawdziwości samego zdarzenia. W systemie VAERS zgłoszono 25 176 NOP-ów (co daje częstość 0,4%), z czego 92,4% to były łagodne NOP-y takie jak ból i obrzęk w miejscu ukłucia, zasłabnięcia, ból głowy. Mimo “liberalności” zasad zgłaszania NOP-ów w VAERS - generalne wnioski z analizy tych danych pokrywają się z danymi z badań klinicznych i świadczą o dużym profilu bezpieczeństwa szczepionek.

• Badanie 3 126 790 kobiet z Danii i Szwecji (Hviid et al, 2018, J Intern Med) autorzy konkludują: naukowcy poszukiwali związku szczepienia z 45 poważnymi chorobami przewlekłymi oraz analizowali poważne NOP-y (SAE). Badanie populacyjne szczepionych przeciwko HPV oraz nieszczepionych kobiet w wieku 18-44 lata nie wykazało żadnych niepokojących zjawisk w grupie szczepionych. Profil bezpieczeństwa szczepionki określono jako bardzo wysoki.

Podsumowując - niewiele preparatów medycznych może pochwalić się tak bogatą literaturą medyczną i tak “obszernymi” badaniami na temat bezpieczeństwa. Wnioski wszystkich prac, których celem była obiektywna analiza profilu bezpieczeństwa szczepionek przeciwko HPV są takie same - szczepionki te nie wywołują chorób przewlekłych i są bezpieczne, a korzyści ze szczepienia znacznie przewyższają ryzyko.

Szczepionki nie zawierają żywych wirusów ani ich materiału DNA. Nie mogą wywołać zakażenia. Niezakaźne cząstki wirusopodobne zawarte w szczepionce nie replikują, czyli nie mają zdolności namnażania się. Są one bezpieczne nawet dla osób z zaburzeniami odporności. Szczepionki przeciw HPV nie wywołują nowotworów, a chronią przed nimi.

Opracowano na podstawie:

• Human Papillomavirus (HPV) ACIP Vaccine Recommendations: https://www.cdc.gov/vaccines/hcp/acip-recs/vacc-specific/hpv.html

• Charakterystyka Produktu Leczniczego: Cervarix, Silgard, Gardasil 9

Szczepienie i badania cytologiczne, to równie ważne, uzupełniające się metody profilaktyki raka szyjki macicy. Szczepienia to profilaktyka pierwotna, mająca zapobiec w ogóle problemowi i jak wykazują badania - w dużej mierze spełnia to zadanie. Badanie cytologiczne to metoda profilaktyki wtórnej. pomaga wykryć wczesne zmiany nowotworowe, które można wyleczyć ze 100% skutecznością. Rozpoznanie choroby nowotworowej oraz leczenie, jakkolwiek skuteczne - wiążą się jednak z ogromnym stresem, którego w wielu przypadkach można uniknąć dzięki szczepieniom. Ponieważ szczepionki nie eliminują ryzyka w 100%, należy regularnie uczęszczać na wizyty ginekologiczne i wykonywać badania cytologiczne.
Norwegia to modelowy kraj, gdzie funkcjonuje screening za pomocą cytologii wykonywanej co 3 lata od 1995 r. dla kobiet w wieku 25-69 lat. Praktycznie wszystkie kobiety regularnie wykonują te badania (świadomość społeczna jest zdecydowanie większa niż w Polsce, gdzie cytologię wykonuje jedynie ok 20% kobiet). Mimo tak świetnie funkcjonującego programu profilaktyki wtórnej, wprowadzono powszechne szczepienia przeciwko HPV. Przeanalizowano, czy jest to opłacalne - czy dodanie szczepienia do zasad prewencji zmniejsza jeszcze bardziej umieralność na raka szyjki macicy i związane z tym koszty dla kraju. Odpowiedź jest jednoznaczna: TAK, szczepienie przeciwko HPV pod wszelkimi względami opłaca się.

Opracowano na podstawie:

• Klemp Gjertsen M et al. Cost-Effectiveness of Human Papillomavirus (HPV) Vaccination in Norway. Knowledge Centre for the Health Services at The Norwegian Institute of Public Health (NIPH): NIPH Systematic Reviews: Executive Summaries [Internet]. Report from Norwegian Knowledge Centre for the Health Services (NOKC) No. 12-2007

• Ministerstwo Zdrowia. Program profilaktyki raka szyjki macicy (cytologia).

• https://www.gov.pl/zdrowie/program-profilaktyki-raka-szyjki-macicy-cytologia- Opublikowano 17.04.2018; dostęp 10.08.2018

• Centralny Ośrodek Koordynujący. Koordynacja i monitorowanie jakości profilaktyki raka piersi i raka szyjki macicy. http://profilaktykaraka.coi.waw.pl/; dostęp 10.08.2018

• International Agency Research on Cancer. European guidelines for quality assurance in cervical cancer screening. Second Edition. © European Communities, 2008 http://screening.iarc.fr/doc/ND7007117ENC_002.pdf

• Sawaya G.F., Kulasingam S., Denberg T., Qaseem A. for the Clinical Guidelines Committee of the American College of Physicians. Cervical cancer screening in average-risk women: best practice advice from the Clinical Guidelines Committee of the American College of Physicians. Ann.Intern.Med., doi:10.7326/M 14-2426

Szczepienie przeciw HPV jest zalecane:

• Wszystkim osobom obojga płci, które ukończyły 9. rok życia i nie mają ku temu przeciwwskazań medycznych.
• Największą korzyść odnoszą osoby zaszczepione przed inicjacją seksualną.
• Szczepienie działa profilaktycznie i nie ma działania leczniczego w przypadku zaistniałego wcześniej zakażenia, ale nawet w takim przypadku – zważywszy inne serotypy wirusów objęte szczepieniem – potencjalne korzyści ze szczepienia przewyższają ryzyko.

Skuteczność szczepień zależy od wieku oraz wcześniejszego kontaktu z wirusami HPV. Ponad 90% skuteczność w zapobieganiu przetrwałym zakażeniom HPV, stanom przedrakowym szyjki macicy, pochwy i sromu oraz kłykcinom u kobiet oraz stanom przedrakowym prącia, odbytu i kłykcinom u mężczyzn – dotyczy zakażeń (i związanych z nimi chorobami) typami wirusa uwzględnionymi w szczepionce oraz populacji bez wykładników wcześniejszego zakażenia HPV. Innymi słowy - największą korzyść ze szczepienia odnoszą dzieci, młodzież i/lub osoby przed inicjacją seksualną.
Jeśli jednak nie zrealizowano szczepienia przeciwko HPV w wieku nastoletnim, zaleca się uzupełnienie tego szczepienia u kobiet i mężczyzn do 26 roku życia, ponieważ w tej grupie wiekowej skuteczność szczepień nadal jest satysfakcjonująca. Potwierdzają to badania zarówno nad szczepionką 4- jak i 9-walentną w tym przedziale wiekowym.
Dla przedziału wiekowego 26-45 lat dysponujemy badaniami nad szczepionką 9-walentną, dlatego w tej grupie jest to preferowany wybór. W tym wieku nadal mogą znaleźć się osoby, które odniosą potencjalne korzyści ze szczepienia, a ponieważ jego profil bezpieczeństwa jest bardzo dobry, warto wówczas rozważyć szczepienie. Warto przy tym jednak pamiętać, że jego skuteczność może być mniejsza niż dla osób młodszych. Odpowiada za to nie tylko kondycja układu odpornościowego i lepsza zdolność odpowiedzi na szczepionkę w młodym wieku ale i fakt, że osoby dorosłe w tym przedziale wiekowym przeważnie miały w swoim życiu zdecydowanie więcej zachowań, mogących skutkować zakażeniem HPV. Szczepienie spełnia swoją rolę jedynie jeśli wyprzedzi ten fakt. To, czy szczepienie osoby dorosłej ma uzasadnienie i może przynieść korzyści zależy zatem od kilku czynników, w tym od dotychczasowego stylu życia. Nie ma wystarczających badań dotyczących skuteczności szczepionek p-HPV w grupie wiekowej powyżej 45 lat, ale należy przyjąć podobną zasadę co w grupie 25-45 lat - z założeniem, że potencjalne korzyści ze szczepienia mogą być jeszcze bardziej ograniczone.
W tym miejscu warto nadmienić 2 dodatkowe fakty. Po pierwsze, przebyte szczepienie nie zwalnia z potrzeby wykonywania regularnych badań cytologicznych. Co prawda szczepionka chroni przed szczepami HPV odpowiedzialnymi za 80%-90% wszystkich przypadków raka szyjki macicy (w zależności od preparatu) i choć ryzyko zachorowania po szczepieniu znacznie spada - nie można go całkiem wykluczyć.
Kolejna ważna i praktyczna informacja to fakt, że jeśli w badaniu cytologicznym wykryto jednym typem wirusa HPV, nadal korzystne może być szczepienie, które daje ochronę przed innymi serpotypami. W takiej sytuacji

1) szczepionka nie leczy obecnego zakażenia ani nie ma na nie żadnego wpływu
2) przebyte bądź aktualne zakażenie nie jest przeciwwksazaniem do szczepienia przeciwko HPV
3) szczepienie może przynieść korzyści i zmniejszyć ryzyko rozwoju raka szyjki macicy i innych chorób nowotworowych związanych z innymi typami wirusa HPV - zawartymi w szczepionce.

Zgodnie z ogólnie przyjętą i stosowaną z dobrym efektem zasadą: szczepienia przeciwko COVID-19 oraz przeciwko HPV mogą być podane w dowolnym odstępie czasowym, a nawet podczas tej samej wizyty - w osobne miejsca (np. każda szczepionka w jedno ramię lub w to samo ramię ale w odległości min. 2 cm od siebie w przypadku podania także szczepionki przeciwko grypie, przeciwko błonicy, tężcowi i krztuścowi czy przeciwko meningokokom na tej samej wizycie). Podanie szczepionek w czasie tej samej wizyty jest bardzo dobrym rozwiązaniem, zalecanym przez towarzystwa naukowe ponieważ:

• Skuteczność szczepionek pozostaje niezmieniona, tzn. działają dokładnie tak, jak podane na osobnych wizytach.
• Ewentualne działania niepożądane także pozostają podobne jak w przypadku podania szczepionek na osobnych wizytach (nie “sumują się” do bardziej nasilonych). Ponieważ obie szczepionki, zarówno p-COVID-19 jak i p-HPV są zabite, ewentualnych objawów można spodziewać się w 2-3 dniach po szczepieniu. Najczęstsze odczyny mają podobny charakter - ból w miejscu po szczepieniu, ból głowy, osłabienie, podwyższona temperatura i utrzymują się do 3 dni po szczepieniu.
• Mniejsza liczba wizyt w poradni oznacza mniejszą liczbę kontaktów z innymi pacjentami w poczekalni oraz zyskany czas dla dziecka jak i rodzica.
• Istnieje mniejsze ryzyko opóźnienia realizacji któregoś ze szczepień np. w razie wystąpienia ostrej infekcji przebiegającej z gorączką lub innych problemów, które mogą być czasowym przeciwwskazaniem do szczepienia.

Opracowano na podstawie:

• https://www.cdc.gov/vaccines/acip/meetings/downloads/slides-2021-05-12/05-COVID-Woodworth-508.pdf
• https://publications.aap.org/aapnews/news/16979
• https://www.mp.pl/szczepienia/praktyka/porocedury/256612,koadministracja-szczepionek

Schemat 2-dawkowy szczepienia przeciwko HPV jest uznany za wystarczające zabezpieczenie dla osób, które:

nie mają niedoborów odporności (immunokompetentne) oraz

otrzymały pierwszą dawkę szczepionki przed 15-tymi urodzinami oraz

odstęp pomiędzy 2 przyjętymi dawkami wynosił co najmniej 5 miesięcy.

Schemat 3-dawkowy szczepienia przeciwko HPV jest preferowany dla osób, które:

przyjęły 1. dawkę po ukończeniu 15 lat

mają niedobory odporności potwierdzone przez specjalistę (np. w związku z leczeniem chorób reumatycznych lub nowotworowych)

które otrzymały drugą dawkę w odstępie krótszym niż 5 miesięcy od pierwszej dawki (wówczas trzecią dawkę należy podać po min. 6 miesiącach)

Opracowano na podstawie:

• https://www.cdc.gov/vaccines/pubs/pinkbook/hpv.html#vaccines
• https://www.gardasil9.com/adolescent/hpv-vaccine-schedule/
• https://www.cdc.gov/vaccines/acip/recs/grade/hpv-2-dose.html